Duurzaamheid, milieu en energietransitie

In dit tekstvak komen links te staan die rechtstreeks naar de activiteit gaan.

Energietransitie

Stedelijk energieplan en wijkgerichte aanpak
In 2019 is gewerkt aan bouwstenen voor het Stedelijk Energieplan (SEP). Het plan bevat de kaders, uitgangspunten, concrete keuzes en benodigde acties die helpen bij het realiseren van de energietransitieopgave.

In 2019 is verder gewerkt aan de wijkaanpak voor de 10 groene energiewijken. Dit zijn Mariahoeve, Den Haag Zuidwest, Binckhorst/CID, het Koningsplein en omgeving, Moerwijk-Oost, de Vruchtenbuurt, de Vogelwijk, Ypenburg, Noordpolderbuurt en het Statenkwartier/Scheveningen. Samen met bewoners en bedrijven is gewerkt aan de ontwikkeling van concept-wijkenenergieplannen. Er is € 0,9 mln. besteed aan de groene energiewijken.

Zes flats in Bouwlust Den haag Zuid West zijn geselecteerd voor het rijksprogramma proeftuin aardgasvrije wijken. In 2019 zijn haalbaarheidsonderzoeken gestart naar de noodzakelijke maatregelen om de flats aan te kunnen sluiten op het aanwezige warmtenet in de wijk. Daarnaast zijn verschillende scenario’s opgesteld voor het doortrekken van een warmtenet in de wijk. Deze worden momenteel geactualiseerd met de nieuwbouwplanvorming vanuit stedenbouw.

In Mariahoeve, Binckhorst en het Central Innovation District zijn op basis van studies verschillende energiescenario’s onderzocht met verschillende bronnen en temperaturen. Daarbij is gekeken naar de mogelijkheden van verschillende bronnen en naar hoge- en lage temperatuuroplossingen.
Op allerlei manieren is dit jaar contact gelegd met bewonersinitiatieven, bedrijven, Verenigingen van Eigenaars en de corporaties. Er waren bijeenkomsten, netwerkavonden, brainstormsessies en nieuwsbrieven over stappen die de gemeente zet om over te gaan op schone energie. Uiteraard zijn bewoners en bedrijven ook geïnformeerd over wat zij zelf kunnen doen.

Begin 2019 is de basissubsidie van € 0,5 mln. voor Duurzaam Den Haag beschikt. Daarmee zorgt
Duurzaam Den Haag voor betere bewustwording, communicatie over duurzaamheid in Den Haag en het verbinden van initiatieven en initiatiefnemers.

Daarnaast is in 2019 € 0,6 mln. projectsubsidie beschikt. Deze projectsubsidie is voor het ondersteunen van Haagse warmte-initiatieven van bewonersgroepen, het toewerken naar wijkenergieplannen in 3 wijken en het organiseren van "energie-bootcamps" op festivals in de wijken.

Duurzame conferenties
In juni was er een conferentie voor bewonersinitiatieven energietransitie. De gemeente heeft bewonersinitiatieven gevraagd welke uitgangspunten zij belangrijk vinden voor de energietransitie in Den Haag en aan welke ondersteuning behoefte is.

In 2019 is er, net als in 2018, een Duurzaam Wonen-beurs georganiseerd. Woningeigenaren kregen hier advies om hun woning te verduurzamen en het energiegebruik te verminderen. Bij het congres Duurzaam Bouwen en diverse bijeenkomsten van het Haags Energie Netwerk is kennis uitgewisseld met verschillende professionele partijen over energie en stedelijke ontwikkeling.

Loket
Verder is er dit jaar gewerkt aan een digitaal loket waar alle informatie over de energietransitie en verduurzaming van woningen en bedrijven te vinden is.

Woningen transitieklaar
Er zijn in 2019 11.178 transitieklare woningen bijgekomen. Dat wil zeggen dat die woningen qua isolatie nu voorbereid zijn op een schone, aardgasvrije energiebron. In de Raamovereenkomst (RIS 303208) zijn met huurdersorganisaties en woningcorporaties afspraken gemaakt om tussen 2019 en 2024 minimaal 16.000 corporatiewoningen transitieklaar te maken. De woningeigenaren worden hierbij ondersteund door adviseurs via de Hou van je Huis-informatiepunten. In 2019 hebben ruim 1.100 woningeigenaren de adviseurs ingeschakeld voor advies over duurzaam woningonderhoud en veilig en gezond wonen.

In 2019 zijn 2 straataanpakken voorbereid. Daarmee wordt een aanpak ontwikkeld om particuliere woningeigenaren in een straat collectief te ondersteunen in het verduurzamen van hun woningen. Er zijn projectplannen opgesteld en er is op basis van data-analyse een voorstel gemaakt voor de te kiezen straten. Voor 1 van de straataanpakken is een concept samenwerkingsovereenkomst opgesteld met de Rabobank.

Mobiele informatiepunten
De mobiele informatiepunten van Hou van je Huis werken samen met de Helpdesk Geldzaken. Voor een van de winterklaaracties werd samengewerkt met het Jongeren Perspectief Fonds. Er is informatiemateriaal te vinden over de financiering van duurzame woningverbetering. Hierbij wordt ook verwezen naar de Helpdesk Geldzaken en de gemeentelijke kredietbank. De informatiepunten zijn in 2019 uitgebreid naar Mariahoeve en Escamp. Beschikbare subsidies en informatie over het VvE-Duurzaamheidsfonds zijn online via de gemeentelijke website te vinden en via de Energiesubsidiewijzer.

Challenge Energie uit de Wijk
De challenge Energie uit de Wijk is dit jaar gestart. In totaal zijn  63 plannen ingediend. Een onafhankelijke jury heeft 12 Haagse inzendingen geselecteerd. Deze 12 initiatieven hebben geld toegekend gekregen om hun duurzame initiatief met begeleiding in 2020 uit te voeren. Daarnaast krijgen 15 runner-ups begeleiding om hun plan een stap verder te brengen.

Van kookgas af   
In 2019 is de gemeente gestart met het project ‘Van kookgas af’, samen met Stedin. Dit vloeit voort uit een intentieverklaring tussen Stedin en de gemeente. Concreet: aan de Medemblik-Heiloostraat worden 228 woningen en 3 buurthuizen duurzaam gerenoveerd en van het kookgas afgehaald, samen met Vestia, Stedin en Eneco.

Lespakket
Natuur- en Milieu Educatie heeft een leerlijn over energietransitie ontwikkeld en in het lespakket opgenomen. Dit is zowel voor het basisonderwijs als het voortgezet onderwijs in Den Haag.  

Duurzame bedrijven
In 2019 is een aanpak voorbereid om winkeliers en horeca te helpen met energiebesparing. Dit doet de gemeente samen met MKB Den Haag. De gemeente heeft 56 energiescans aangeboden aan middelgrote en kleine bedrijven. Voor middelgrote bedrijven is er een milieubarometer. Dit is een online hulpmiddel dat laat zien waar de milieuwinst van een bedrijf zit. Het stimuleert bedrijven om te verduurzamen en minder energie te gebruiken.
De gemeente steunt bedrijventerreinen Zichtenburg, Kerketuinen en Dekkershoek en Westvlietweg bij het zoeken naar mogelijkheden voor verduurzaming. Aan de bedrijvenaanpak energietransitie is € 0,2 mln. uitgegeven.

Met verschillende partijen is gewerkt aan duurzame energievoorzieningen en energiebesparing, zoals de Leiding door het Midden, het project Energierijk en de geothermiebron aan de Leyweg. Ook is er is onderzoek gestart naar potentiële locaties voor geothermie.

Het Energiefonds Den Haag heeft ook in 2019 geïnvesteerd in distributie en opwekking van duurzame energie. Dit jaar is € 4,9 mln. besteed. Dit betreft gemeentelijke en Europese middelen in een apart fonds naast de begroting van Energietransitie.

Gemeentelijk vastgoed
In 2019 is de gemeente verder gegaan met de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed. In de paragraaf Vastgoed wordt verder ingegaan op het gemeentelijke vastgoed.

Verduurzamen sportclubs en scholen
Sportclubs en scholen zijn gestimuleerd om hun energieverbruik te verlagen. In 2019 heeft de gemeente samen met Fonds 1818 en de Rabobank het project ‘Hou van je club’ gedraaid, waarvan elke partij een gelijk deel betaalde. Sportverenigingen en scholen maakten gebruik van de mogelijkheden om een energiescan, advies en begeleiding aan te vragen. Daarnaast zijn er voor schoolgebouwen 4 aanvragen voor de regeling Cofinanciering energiebesparende maatregelen en groenblauwe schoolpleinen ingediend.  Sportclubs hebben gebruik gemaakt van de Investeringssubsidie Accommodaties Sportverenigingen voor duurzame maatregelen. Verder hebben sportverenigingen allerlei kleine maatregelen genomen zoals isolatie van leidingen, radiatorfolie, waterbesparing en waterzijdig inregelen. 24 sportverenigingen hebben deelgenomen aan de collectieve uitvraag led-veldverlichting en zonnepanelen.

Duurzaamheid

Klimaatbestendige stad
De stresstesten, waarbij met computersimulatie de gevolgen van extreme weersomstandigheden in kaart worden gebracht, zijn actueel gemaakt op denhaag.klimaatatlas.net. Dat houdt in dat nu helder is welke plekken in de stad kwetsbaar zijn bij extreme situaties, zoals hevige neerslag waarbij er 70 mm per uur valt. Er is een studie gestart naar de effecten van droogte.

Op basis van de stresstesten zijn interne risicodialogen gestart met professionele organisaties over de vraag: welke effecten van extremen in het klimaat vinden we aanvaardbaar in Den Haag en welke niet? Samen met andere partijen zijn gezamenlijke uitgangspunten opgesteld binnen het Convenant Klimaatadaptief Bouwen Zuid-Holland.

Klimaatadaptie
Het Puntensysteem groen- en natuurinclusief bouwen (RIS 301953) is door het college vastgesteld. Dit systeem wordt nu gefaseerd ingevoerd. Verder is de gemeente verder gegaan met de Operatie Steenbreek en de Groene daken-subsidie.

Groene daken
Er zijn 121 daken (5.858m²) vergroend met de Haagse subsidieregeling voor groene daken. Verder is er in 2019 10 hectare verhard oppervlak van de riolering afgekoppeld. Er is een stadsplattegrond ‘Den Haag klimaatbestendig’ gemaakt en 7 filmpjes over projecten vanuit betrokken partijen. Tot slot is dit jaar de haalbaarheidsstudie en de ontwerpstudie voor de Urban Waterbuffer onder het Cromvlietpark afgerond. Deze resultaten zijn verwerkt in de aanbesteding van het Cromvlietpark (gepland in 2020).

Duurzame dakenjacht
Het project Duurzame dakenjacht is van start gegaan. De aftrap vond plaats tijdens het congres Dag van de Stad op 28 oktober 2019 met het vergroenen van de luifel van het World Forum. Een pilotproject met een wit dak is gestart. De gemeente werkt zelf ook aan de verduurzaming van het gemeentelijk vastgoed. Verder is de gemeente met bewonersinitiatieven in gesprek over het gebruik van daken van gemeentelijk vastgoed door bewonersinitiatieven. Woningcorporatie Staedion heeft met ondersteuning van de gemeente 1.200 huishoudens voorzien van zonnepanelen. Er is gestart met een verkenning van veel andere duurzame dakenjachtprojecten, zoals de daken van tram- en bushokjes.

Geluidsanering
Ook in 2019 heeft de gemeente woningen geïsoleerd in gebieden waar veel geluidshinder is van verkeer. Geluidshinder heeft een negatieve invloed op de gezondheid van mensen, zoals slaapverstoring en hart- en vaatziekten. Deze projecten zijn in 2019 aangepakt:

• Troelstrakade, 30 woningen
• Goudenregenstraat, 11 woningen
• Goeverneurlaan, 25 woningen
• Laan van Meerdervoort, 3 woningen

Eind 2019 is de gemeente nog met 10 woningen bezig. De kosten voor geluidsanering waren in 2019 € 0,5 mln.

Afvalverwijdering en afvalstoffenheffing

Afval
Het verwerkingscontract voor huishoudelijk afval loopt in 2020 af. In 2019 is de aanbesteding voor een nieuw contract succesvol doorlopen. Er is gekozen voor een kortere periode: 4 jaar, met een verlengingsmogelijkheid tot 6 jaar. Doel is om deze 4 tot 6 jaar te gebruiken voor het ontwikkelen van een innovatieve oplossing. Inmiddels zijn de contracten voor 4 van de 5 percelen verzonden naar de nieuwe contractpartners. De contracten zijn op 1 maart 2020 ingegaan.

De gemeente is verantwoordelijk voor de inzameling en verwerking van huishoudelijk afval. In 2019 is 8,7 mln. kilo gescheiden afval meer ingezameld dan in 2018. De ambitie was om 9,5 mln. kilo per jaar meer in te zamelen in de periode tot 2020.

Wat is er in 2019 bereikt?

Ondergrondse containers
Het resterende deel van het vijfde realisatieprogramma van ondergrondse restafvalcontainers is niet geheel uitgevoerd. Bij de uitvoering is vertraging opgetreden. Bij 3 wijken kost het meer tijd om de containers te plaatsen omdat plaatsing niet mogelijk is in verband met strijdigheid met de randvoorwaarden uit het raadsbesluit. Dit heeft te maken met de parkeerdruk. Er is € 3,2 mln. besteed.

Ook is er gewerkt aan de mogelijkheden voor afvalscheiding, met zowel voor- als nascheiding, hergebruik van spullen en het delen van gereedschap.  

Kwijtscheldingen afvalstoffenheffing
In 2019 is € 6,9 mln. uitgegeven aan kwijtscheldingen van de afvalstoffenheffingen. Inwoners van Den Haag met een inkomen op of rond bijstandsniveau en weinig spaargeld kunnen in aanmerking komen voor kwijtschelding van de afvalstoffenheffing. De belasting hoeft dan niet of niet helemaal te worden betaald.

Tariefontwikkeling afval
De egalisatievoorziening afvalstoffenheffing vangt ongewenste schommelingen op in de tarieven van de afvalstoffenheffing die aan inwoners van Den Haag in rekening wordt gebracht. Conform de begroting is € 2,7 mln. ten laste van de voorziening gebracht. Een overzicht van de uitgaven staat bij het onderdeel reserves, voorzieningen en investeringen.

Milieubeleid, milieubeheer en luchtkwaliteit

Luchtkwaliteit
Begin 2019 is de jaarlijkse rapportage opgesteld over de kwaliteit van de lucht in Den Haag. Dit gebeurt aan de hand van de landelijke rapportage van het RIVM en de eigen gemeentelijke meetpunten. Kern: Den Haag voldoet aan de Europese grenswaarden voor fijnstof en stikstofdioxide.

Wat is er gedaan om de luchtkwaliteit te verbeteren?

• De aanpak over schoon vervoer, met 10 maatregelen voor schoner vervoer, is naar de gemeenteraad gestuurd. Hierin zit een voorstel voor een milieuzone voor de meest vervuilende voertuigen zoals tweetakt brommers.
• Het laadnetwerk voor elektrische voertuigen is verder uitgebreid. Er zijn nu ruim 2.400 laadpunten (1.200 laadpalen) in de openbare ruimte.
• Er is nu een derde gemeentelijk snellaadstation in het Beatrixkwartier.
• Met de sloopregeling zijn ruim 150 vervuilende voertuigen van de weg gehaald, zoals oude dieselauto’s en brommers.
• Zomer 2019 was er een promotiecampagne over verantwoord gebruik van de barbecue. In december zijn bewoners aangesproken op schoner stoken met hout.

Aan het verbeteren en meten van de luchtkwaliteit is € 2,4 mln. besteed.

Aanpak stikstof
In 2015 is het programma Aanpak stikstof van kracht geworden. Nu het programma na de uitspraak van de Raad van State niet meer gebruikt kan worden, zijn er nieuwe regels nodig om te bepalen op welke wijze de natuur in Natura 2000-gebieden wordt verbeterd en welke projecten en plannen toelaatbaar zijn. In december 2019 hebben de provincies nieuwe beleidsregels vastgesteld waaruit blijkt voor welke projecten er een vergunning kan worden verleend. De beleidsregels geven aan dat een project toelaatbaar is wanneer realisatie van het project leidt tot minder of geen stikstofdepositie na interne of externe saldering. Hierdoor kunnen vooral kleine en middelgrote projecten weer worden vergund. Daarnaast is op 1 januari 2020 de “Spoedwet aanpak stikstof” in werking getreden. Deze Spoedwet bevat beperkt instrumenten om op korte termijn de aanpak van stikstof mogelijk te maken met als doel de natuur te herstellen en de toestemmingverlening voor (bouw-)plannen weer vlot te trekken. Voor Den Haag is dit echter nog onvoldoende, gezien de ligging van de natuurgebieden in de stad en de grote import van Stikstof. Dit is een grote onzekere factor voor alle toekomstige gebiedsontwikkelingen in de stad.

Externe veiligheid
De gemeente toetste ook in 2019 de ruimtelijke plannen en omgevingsvergunningen zo vroeg mogelijk op externe veiligheidsrisico’s. Dit valt onder de wettelijke milieutaken die worden uitgevoerd door de Omgevingsdienst Haaglanden. Sinds oktober 2019 is het doorgaande vervoer van gevaarlijke stoffen op de Utrechtsebaan opgeheven, zodat de richtwaarde als gevolg van de woningbouw nabij de Utrechtsebaan niet wordt overschreden.

Omgevingsdienst Haaglanden
De Omgevingsdienst Haaglanden voert de wettelijke milieutaken uit voor de gemeente. De deelnemersbijdrage van Den Haag is € 6,1 mln.: € 2,8 mln. voor toetsing en vergunningverlening en € 3,3 mln. voor toezicht en handhaving. De afspraken met de Omgevingsdienst Haaglanden zijn vastgelegd in een werkplan. In de jaarrapportage staat hoe dit plan vordert. De ODH wordt ook toegelicht in de paragraaf Verbonden Partijen.

Bestrijding geluidshinder
In 2019 is gestart met het opstellen van het actieplan over omgevingslawaai. In 2020 wordt dit aan de gemeenteraad aangeboden.

Bodembescherming en bodemsanering
In 2019 is € 0,9 mln. aan sanering uitgegeven. Op 5 locaties zijn bodemsaneringen uitgevoerd, in het kader van het uitvoeringsprogramma Bodem en Ondergrond (RIS 299493).  

Natuur- en milieueducatie

Aan milieueducatie is in 2019 circa € 3,6 mln. besteed, dit is inclusief School in Bos. De gemeente vindt het belangrijk dat de inwoners van Den Haag van jongs af aan in aanraking komen met thema’s als milieu en duurzaamheid. De gemeentelijke afdeling milieueducatie verzorgt hierbij de duurzame basisvorming. De aangeboden activiteiten worden met de diverse beleidsmedewerkers afgestemd om te zorgen dat ze bijdragen aan de beleidsdoelen.

In 2019 heeft 92% van de 175 basisscholen (inclusief combinatiescholen PO/VO en praktijkscholen) gebruik gemaakt van 1 of meer producten van Milieueducatie. Deze scholen hebben 3.054 aanvragen ingediend, voor 1.209 groepen met een totaal van 31.133 leerlingen.

Wat is er in 2019 gebeurd?

• Met een drukbezocht festival in het Zuiderpark is samen met de stad gevierd dat Natuur- en Milieueducatie 100 jaar bestaat.
• Een nieuwe trend: gastlessen van archeologen, boswachters en medewerkers van vegen, riolering en water.
• Doorontwikkeling van Techfinder: het aanbod van technische en duurzame educatieve materialen en lessen is geïntegreerd in het aanbod van milieueducatie. Samen met scholen wordt in een klankbordgroep gewerkt aan verdere versterking.
• Voor de kinderopvang zijn diverse activiteiten ontwikkeld en aangeboden, zoals de smakelijke moestuin.
• Nieuw: een speciaal programma rond duurzaamheid voor volwassenen. Dit programma draait in diverse wijken en is voor lager opgeleiden.
• In het kader van de energietransitie zijn leerlijnen ontwikkeld voor het onderwijs, is nieuw educatief materiaal gemaakt en een masterclass georganiseerd.

School in Bos
In 2019 bezochten 2.500 basisschoolleerlingen en 275 leerkrachten uit Den Haag het buitencentrum School in Bos in Wilhelminaoord. Dit jaar is School in Bos gerenoveerd. Het achterstallig onderhoud is weg, er zijn duurzame maatregelen genomen en het binnenklimaat is sterk verbeterd door een beter luchtcirculatiesysteem.