Economie

In dit tekstvak komen links te staan die rechtstreeks naar de activiteit gaan.

1. Attractieve stad

Begrotingsactiviteit: Promotie, toerisme en marketing

Den Haag moet een attractieve stad zijn voor bewoners, talent, bezoekers en bedrijven met goede voorzieningen. Bestedingen van bezoekers leiden tot meer omzet en groeimogelijkheden voor bedrijven en brengen werkgelegenheid in de stad. Den Haag positioneert zich wereldwijd als Internationale stad van vrede en recht en als Stad aan zee. Deze positionering van Den Haag is een belangrijke factor bij het aantrekken van bezoekers, bedrijvigheid en talent.

Toerisme
In 2019 is € 2,3 mln. besteed aan The Hague Marketing Bureau voor de toeristische marketing van Den Haag. Dit betreft onder andere de informatievoorziening (The Hague Info Store/VVV en Denhaag.com), het rondleiden van journalisten en influencers, het benaderen van touroperators en diverse campagnes. Resultaten: € 71,6 mln. aan internationale mediawaarde, € 44,6 mln. aan nationale mediawaarde (berekend door het mediabedrijf Meltwater) en circa 2.495.000 unieke bezoekers op Denhaag.com.

In 2019 is € 0,9 mln. besteed aan de vergroting van het toeristisch aanbod. Dit was vooral gericht op versterking van de programmering buiten het hoogseizoen, verlenging van de verblijfsduur, verbreding van de activiteiten en stimulering van herhaalbezoek. Zo is het winterprogramma mogelijk gemaakt en is een koninklijk programma ontwikkeld in aanloop naar Prinsjesdag om meer bezoekers te trekken en bestaande bezoekers langer in de stad te laten verblijven. Verder is een locatiestudie uitgevoerd naar de mogelijkheden voor attracties in Den Haag.
In 2019 is de koninklijke wachtkamer bij station Hollands Spoor vaker opengesteld, is het Oranjehotel geopend en zijn 2 fotokunstwerken gerealiseerd bij het Centraal station die benadrukken dat Den Haag een stad aan zee is. Tot slot zijn de toeristische voetgangersbewegwijzering en plattegronden in de stad geactualiseerd.

Citybranding
Het afgelopen jaar heeft het programma Citybranding te maken gehad met een bezuiniging. Toch is het gelukt om samen met partners in de stad een aantal zaken succesvol op te pakken. Anticiperend op de nieuwe aanpak is er gewerkt aan een toolkit citybranding (hulpmiddelen voor Haagse marketing- en communicatieprofessionals), een portal (overkoepelende website voor diverse doelgroepen zoals bedrijven, congressen en expats) en een gezamenlijke huisstijl van Den Haag (voor eenduidige vormgeving van communicatiemiddelen over Den Haag). Deze middelen zijn klaar om gelanceerd te worden.

Vanuit het programma Citybranding is subsidie verleend aan de Ambassade van Den Haag (CityHosts) www.ambassadevandenhaag.nl. Er is geïnvesteerd in rebranding en nieuwe kleding en andere marketingmiddelen voor de Ambassade van Den Haag. Daarnaast is vanuit Citybranding geïnvesteerd in Den Haag Studentenstad in het kader van de Aanpak Talent. Ook de facilitering van de filmoffice (filmcommissionair en website www.takethehague.nl drukte op dit budget.

Tot slot is er in 2019 geïnvesteerd in de viering van 75 Jaar Vrijheid in Den Haag in 2019 en 2020. Doel hiervan is om Hagenaars te betrekken bij het herdenken van de oorlog, het vieren van de bevrijding en het vergroten van het besef van de betekenis van vrijheid. Hiermee wil de gemeente ook het profiel van Den Haag als internationale stad van vrede en recht zichtbaar maken. In 2019 is een programma met ruim 20 Haagse vrijheidsambassadeurs opgezet. In 2019 is € 0,8 mln. aan het programma Citybranding besteed.

Detailhandel en horeca
Begin 2019 waren er 23.570 banen in de detailhandel en 12.950 banen in de horeca. In beide sectoren steeg het aantal banen. In de horeca is het aantal zaken gestegen met bijna 18%. Stijging in de horeca is vooral te zien in de z.g. fastservicesector, zoals lunchrooms en koffiezaken. In de retailmonitor Den Haag (RIS301527) zijn cijfers voor de stad en per winkelgebied opgenomen. Veel aandacht was er voor de versterking van het uitgaansleven: in januari is een succesvolle bijeenkomst georganiseerd met alle partijen in het Haagse uitgaansleven ter verbetering van de samenwerking. Via een aantal activiteiten heeft ook het avondleven in Scheveningen, onder de noemer 'A Night Out', dit jaar verder vorm gekregen. Aan 5 bedrijven zijn nachtontheffingen verstrekt.

Met het 'actieprogramma voor winkelgebieden' (RIS 179496)  versterkt de gemeente de hoofdwinkelstructuur van Den Haag. Hier is in 2019 € 1,0 mln. aan besteed. Met behulp van winkelstraatmanagement is het Loosduinse Hoofdplein en de Betje Wolffstraat versterkt. Het Haags ondernemerschap is gestimuleerd en versterkt dankzij projecten als Storey (https://haagsretailpunt.nl/haags-retail-blog/232-what-s-the-storey) , Marketingboost (https://haagsretailpunt.nl/marketingboost) en Haagse Helden (https://haagsretailpunt.nl/haagsehelden) en diverse ondernemersbijeenkomsten. Bij de Frederik Hendriklaan is de eerste fase van de herinrichting uitgevoerd. Het Haags Retailpunt heeft diverse initiatieven geholpen een professionaliseringsslag te maken. Ter ondersteuning zijn verschillende regelingen opgezet, waaronder de strippenkaart voor het versterken van bestuursvaardigheden.

Binnenstad
In 2019 is binnen de publiek-private samenwerking gewerkt aan de verdere ontwikkeling van de Haagse binnenstad. Hiervoor is de agenda ‘De binnenstad groeit’ en het bijbehorende uitvoeringsconvenant vastgesteld (RIS 302699).

Belangrijke aspecten in 2019: versterking van de samenwerking tussen de ondernemersverenigingen (De binnenstad in Bedrijf), versterking van de winkelkern (Spuistraat, Grote Marktstraat, Schoolstraat, Hoogstraat-Noordeinde), afronding van de werkzaamheden in het Hofkwartier (fysieke branding) en versterking en ontwikkeling van het Museumkwartier.
Ook is gewerkt aan acquisitie en strategisch locatiebeleid bij onder andere de Grote Marktstraat en de Spuistraat. Verder is in 2019 een start gemaakt met de kwaliteitsagenda Oude Centrum, inclusief Chinatown. In totaal is in 2019 € 0,7 mln. besteed voor de binnenstad.

Kust
Voor de economische ontwikkeling van de kust is vanuit de gemeente jaarlijks € 0,4 mln. beschikbaar. Dit budget wordt ingezet om activiteiten van anderen te stimuleren. Dit resulteert door de bijdrage van andere overheden in een jaarbudget van ongeveer € 1 mln.

Kennisinstellingen, ondernemers, startups en overheden werkten in 2019 gezamenlijk aan maritieme innovaties binnen projecten en programma’s, zoals de Proeftuin op de Noordzee. De bijbehorende mkb-stimuleringsregeling (RIS 301645) startte in 2019. Mede op basis hiervan heeft een serie pilots, testen en innovaties plaatsgevonden. Om alle innovaties op zee nog beter met elkaar te verbinden, is in 2019 samen met de provincie Zuid-Holland gestart met Campus@Sea, een fysieke plek midden in de Scheveningse haven waar partijen elkaar ontmoeten en waar startups gevestigd zijn.

De haven van Scheveningen was voor het tweede jaar op rij het decor van een groot maritiem evenement. Tijdens Sail op Scheveningen genoten veel bezoekers van de unieke grote schepen in de haven. Daarnaast bezochten in 2019 2 passagiersschepen de Seaport The Hague Scheveningen en bezochten de internationale passagiers diverse toeristische hoogtepunten van onze stad.

Congressen
Den Haag wil meer internationale congressen naar de stad trekken, mede vanwege de hoge bestedingen per congresdeelnemer. Hier is in 2019 € 1,9 mln. aan uitgegeven. Samen met de congrespartners haalde The Hague Convention Bureau in 2019 92 congresboekingen binnen, dat is een stijging van 48% ten opzichte van 2018. Er is gericht geworven op congressen die qua aard en inhoud aansluiten op de economie van Den Haag.

De bedrijvigheid op het gebied van congressen in een stad wordt gemeten in aantal congresdeelnemersdagen, bestaande uit het aantal dagen dat een congres duurt, maal het aantal bezoekers dat een congres bezoekt. De in 2019 geworven congressen zijn samen goed voor meer dan 130.000 congresdeelnemersdagen. Dit is een stijging van 6,4% ten opzichte van 2018. Deze deelnemers zullen zo’n € 49 mln. in Nederland uitgeven. Deze berekening is gebaseerd op een gemiddelde besteding door een buitenlandse congresdeelnemer per deelnemerdag, zoals berekend in het NBTC Bestedingsonderzoek Internationale Congressen.

Evenementen
De gemeente droeg in 2019 voor € 3,8 mln. (waarvan € 2,7 mln. structureel budget en € 1,1 mln. incidentele middelen) bij aan evenementen die de stad economische spin-off opleveren. Hiervan is € 0,4 mln. besteed aan het Promotiefonds kleine evenementen. In totaal zijn 20 grootschalige en 38 kleine publieksevenementen mogelijk gemaakt, waaronder een aantal jaarlijks terugkerende grote evenementen. Daarnaast is incidenteel steun verleend aan Cirque du Soleil, Sail op Scheveningen en de BinckBank Tour en is er een symbolische bijdrage verstrekt om het Eurovisie Songfestival naar Rotterdam te halen. De gemeente heeft Den Haag gepositioneerd als aantrekkelijke evenementenstad (ook in de winter) en heeft de verbinding met het bedrijfsleven gestimuleerd door een aantal evenementen in contact te brengen met bedrijven.

Door de eerste fase van de herinrichting van het Malieveld heeft Den Haag een podium kunnen bieden aan concepten zoals Cirque du Soleil, een concert met de internationale topartiest P!NK en het The Green Garden Festival. Op het gebied van dance steunde Den Haag daarnaast The Crave Festival en Den Haag Outdoor. In september stonden 2 strandconcerten van Keane en Celebrating the 90’s op het programma.

Onder regie van het centraal evenementenbureau is een Haagse duurzaamheidskring evenementen en festivals opgestart, waarbij organisatoren zich voor een periode van 3 jaar committeren om gezamenlijk te werken aan duurzame en sociale oplossingen. Verder is het evenementenbureau verantwoordelijk voor de projectorganisatie van gemeentelijke evenementen. In 2019 heeft het in die hoedanigheid het succesvolle Sail op Scheveningen georganiseerd.

2. Veerkrachtige economische structuur
Begrotingsactiviteit: Economische ontwikkeling en structuurversterking

De economische structuur van Den Haag moet diverser worden, om onze economie minder kwetsbaar te maken en beter aan te sluiten op de arbeidsmarkt. In Den Haag wordt gewerkt aan innovaties voor een veilige, betere en rechtvaardige wereld. Nieuwe financieringsinstrumenten en internationaliseringsprogramma’s helpen bedrijven opschalen. We willen de sectoren zorg en gezondheid, de maakindustrie en de bouw stimuleren om de economische structuur te verbreden en de aansluiting met de arbeidsmarkt te verbeteren.

Legal & Policy (Technologie, recht en bestuur)
Het doel van het economische cluster Legal & Policy is om de aanwezigheid van overheidsorganisaties en vele (internationale) juridische organisaties en instellingen in Den Haag met kennis, bedrijvigheid en innovatie te benutten. In dat verband trekt de gemeente Den Haag internationale organisaties en congressen naar de stad. In 2019 is het hoofdkantoor van het Confederation of Laboratories for Artificial Intelligence (CLAIRE) geacquireerd, ‘s werelds grootste netwerk op het gebied van kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence). Ook vond voor het eerst het European Dialogue on Internet Governance (EuroDIG) plaats in het World Forum. Dit is het grootste en belangrijkste congres over de toekomst van het internet in Europa en is in samenwerking met het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, stichting Internet Domeinregistratie Nederland en ECP georganiseerd. Dit congres trok 620 bezoekers uit 71 verschillende landen aan. Daarnaast steunde de gemeente het internationaal congres over verantwoordelijkheid (accountability) in het digitale tijdperk, The Hague Summit for Accountability in a Digital Age, dat voorde tweede keer in Den Haag plaatsvond in het Vredespaleis en 200 gerenommeerde bezoekers aantrok, waaronder vertegenwoordigers vanuit VN-organisaties.

In 2019 is hard gewerkt aan de marketing voor The Hague Hearing Centre. Dit resulteerde in een verviervoudiging van de omzet uit arbitrage-gerelateerde boekingen ten opzichte van 2018. Grote partijen als de Wereldbank en het Permanent Hof van Arbitrage hebben hun eerste boekingen aangevraagd.
In december zijn 2 belangrijke conferenties georganiseerd. De International Chamber of Commerce, een belangrijke partner van de gemeente Den Haag, vierde haar 100-jarig bestaan tijdens de Conference of Anti-corruption and Integrity. Daarnaast lanceerde het Center for International Legal Cooperation in samenwerking met de gemeente de The Hague Rules on Business and Human Rights Arbitration. De The Hague Rules worden genoemd in de lijst met belangrijkste rechtsontwikkelingen wereldwijd in 2019.

Veiligheid
In 2019 is aan stichting The Hague Security Delta een subsidie van € 1 mln. verleend ter bevordering van innovatiesamenwerking, talent, financieringsmogelijkheden en het aantrekken en helpen groeien van bedrijven binnen de veiligheidssector (RIS 300840). De stichting organiseerde meer dan 40 kennissessies, bracht 4 studies uit en werkte met meer dan 130 partijen aan 10 innovatieprogramma’s. Ze leverden circa €2,5 mln. op aan investeringen.

Samen met het Rijk, één van de grote cybersecurity werkgevers in Den Haag, heeft de gemeente in oktober tijdens de EU Cyber Security Month de One Conference georganiseerd. Deze driedaagse conferentie trok per dag circa 1.150 bezoekers, waarvan circa 25% internationaal met een directe economische spin-off van ten minste € 0,3 mln. In dezelfde maand voerden we een online marketingcampagne om Den Haag internationaal te positioneren op het gebied van cybersecurity. Er werden circa 150 berichten verstuurd met een bereik van circa 200.000. De promotievideo's hadden in onze doellanden Duitsland, India, de Verenigde Staten en het Verenigd Koninkrijk een bereik van circa een miljoen weergaven. Dat heeft onder andere geleid tot extra aanvragen van informatie over de mogelijkheden voor cybersecuritybedrijven om zich in Den Haag te vestigen, waarvan we in de toekomst resultaat verwachten.

Startup programma Impact Economy
In juni organiseerde Nederland samen met de Verenigde Staten de Global Entrepreneurship Summit in Den Haag. Innovaties die wereldwijd levens verbeteren, kwamen in al hun facetten aan de orde. Meer dan 2.000 deelnemers, vooral impact ondernemers, maar ook investeerders en wereldleiders uit 140 landen, kwamen hiernaar toe. Den Haag organiseerde 6 officiële side events, zoals de Future Green Energy Mix en Financing Brilliant Solutions.

De vierde editie van ImpactFest was een groot succes met meer dan 1.600 ondernemers en investeerders van over de hele wereld. Door de samenwerking met de European Venture Philanthropy Association waren er ook honderden impact-investeerders aanwezig. In 2019 is het vierde Startup in Residence-programma succesvol afgerond. Daarnaast is er een gezamenlijk Startup in Residence-programma gestart met 3 ministeries en de provincie Zuid-Holland. In totaal is in 2019 € 1,2 mln. besteed aan het startup programma Impact Economy.

Energie
Het planuitwerkingskader voor de campusontwikkeling van het Shell hoofdkantoor aan de Carel van Bylandtlaan is door het college vastgesteld. Het Shell-pand aan het Kesslerpark in Rijswijk is na regionale samenwerking verkocht aan Kadans Science Partner. Dit bedrijf gaat op deze locatie een innovatiecampus ontwikkelen. In Seaport The Hague Scheveningen is het Fieldlab North Sea Innovations opgericht. Hier werken ondernemers aan de ontzilting van zeewater met duurzame energie en een op waterstof aangedreven ribboot.

Internationale stad
NGO’s zoals Bellingcat, Impunity Watch en de International NGO Safety Organisation zijn in Den Haag gevestigd. Enkele NGO’s verlieten de stad om bestuurlijke of financiële redenen, zoals moeizame fondsenwerving.

De gemeente richt zich op grotere zichtbaarheid door Den Haag in de metropool en in de wereld scherper te positioneren en te profileren als internationale stad van vrede en recht. De netwerkfunctie van The Hague Humanity Hub, met daarin UNOCHA en het World Resources Institute, is daarbij een aansprekend voorbeeld.

De gemeente heeft het ministerie van Buitenlandse Zaken ondersteund bij de ontwikkeling van een toekomstvisie voor het Vredespaleis. Het doel is de uitbreiding van de toegankelijkheid en openbaarheid van het Vredespaleis voor toerisme en zakelijke verhuur.

Er zijn subsidies verstrekt aan het Institute for Economics and Peace, het Hague Institute for the Internationalisation of Law, de Humanity Hub, de Carnegie Stichting en het Humanity House (transformatieproces) voor een totaal bedrag van € 0,6 mln. Daarnaast lag de focus op 9 World Class evenementen. Het lidmaatschap van de Global Urban Air Polution Observatory is inmiddels beëindigd. Het bleek onvoldoende bij te dragen aan de luchtkwaliteit.

In 2014 is het 100 Resilient Cities netwerk geïnitieerd door de Rockefeller Foundation. Den Haag is sinds 2016 lid van het netwerk en werkt, net als de 100 steden in het netwerk, aan het vergroten van de weerbaarheid en veerkracht. Zo kan worden ingespeeld op ontwikkelingen als klimaatverandering, stedelijke groei, digitalisering en globalisering. Met steun van het netwerk is in 2019 de Haagse Resilience Strategie opgeleverd waarin acties zijn opgenomen die de weerbaarheid van de stad vergroten. Samen met partners in de stad werken we aan de implementatie van deze initiatieven en het verankeren van het resilience denken. Tijdens de Resilience Summit in Rotterdam presenteerde Den Haag zich voor de 100 steden en organiseerden we Living Labs over onderwerpen als kustversterking, innovatieve mobiliteitsoplossingen en cyber weerbaarheid.

IT-Tech
In 2019 opende YES!Delft een vestiging in Den Haag. De gemeente  heeft hen gefaciliteerd bij de opstart, huisvesting en bij de organisatie van startup programma's. Jaarlijks worden 30 startende bedrijven begeleid die zijn gespecialiseerd in digitale technologieën zoals kunstmatige intelligentie en blockchain. Per september 2019 is circa 100 fte werkzaam bij de deelnemende bedrijven.
Er zijn verschillende acties uitgevoerd op het gebied van acquisitie van bedrijven en het aantrekken van talent op het gebied van IT-Tech:

• Een coalitie van grote werkgevers waaronder Shell, Siemens en Post NL, kennisinstellingen en de overheid hebben een human capital-agenda opgesteld om gezamenlijk te werken aan het tekort aan digitaal talent.
• Met de Haagse Hogeschool en ROC Mondriaan is gestart met de inrichting van een digitale en fysieke leeromgeving.
• Op het gebied van internationalisering zijn 15 veelbelovende tech-bedrijven via een missie naar Mobile World Congress in Barcelona en Web Summit in Portugal ondersteund bij hun internationale groeiambities.
• Door middel van een softlandingprogramma zijn buitenlandse bedrijven benaderd om tijdelijk de marktkansen in Den Haag te verkennen. Dit heeft geleid tot 8 nieuwe vestigingen van IT bedrijven.

Smart City
Met het programma Smart The Hague heeft de gemeente in 2019 € 0,7 mln. geïnvesteerd in de digitalisering van de stad en de daarbij horende innovatieprojecten. Voor de inrichting van het Living Lab Scheveningen is het afgelopen jaar het grootste deel van de noodzakelijke connectiviteit gerealiseerd op de Noordboulevard. Dit in samenwerking met het programma De Kust Gezond waar de herinrichting van dit gebied onderdeel van is. Met deze ontwikkeling worden lantaarnpalen, banken en kiosken voorzien van connectiviteit zodat er nieuwe slimme oplossingen kunnen worden ontwikkeld die ten goede komen aan de stad en haar inwoners. Met de provincie, lokale bedrijven en bewoners zijn hiervoor in eerste instantie voor10 concrete slimme toepassingen uitgewerkt. Hierbij gaat het om zaken als energie voor strandtenten, natuurtellingen en het opruimen van zwerfvuil.

Op basis van de evaluatie van de eerste fase van het Living Lab Scheveningen blijkt dat, wanneer de aanleg van connectiviteit wordt meegenomen in gebiedsontwikkeling, de kosten voor de gemeente lager zijn ten opzichte van separate aanlegwerkzaamheden. Daarom heeft het college in 2019 besloten (RIS 303906) om de aanleg van connectiviteit ook te combineren met andere gebiedsontwikkelingen in de stad. Hiervoor is voor de komende jaren € 2,7 mln. investeringsruimte beschikbaar gesteld uit de Ruimtelijk-Economische Investeringsstrategie (REIS).

De gemeente onderzoekt samen met de politie en 4 internationale organisaties hoe digitale innovaties bij kunnen dragen aan een meer gebiedsgerichte benadering van de beveiliging van organisaties in de Internationale Zone. In 2019 is geëxperimenteerd met het combineren van cameratoezicht met geluidssensoren. Ook is er proefgedraaid met een systeem om informatie te delen tussen internationale organisaties en de politie. Met de politie, The Hague Security Delta, de VNG en andere grote gemeenten is gewerkt aan de vorming van een landelijke impactcoalitie safety & security om leervragen op dit thema gezamenlijk op te pakken door dit soort projecten in het land aan elkaar te koppelen. Den Haag is landelijk de trekker van de smart city-agenda van het thema safety & security.

Innovation Quarter
InnovationQuarter (IQ, zie ook de paragraaf verbonden partijen) heeft in 2019 14 bedrijven met een vestiging naar Den Haag begeleid, waarvan 7 samen met The Hague Business Agency. Met deze 14 bedrijven is de komende 3 jaar gezamenlijk 247 fte aan werkgelegenheid gemoeid.
Daarnaast heeft IQ (vanuit de fondsen UNIIQ, ENERGIIQ en IQCapital) in 8 Haagse bedrijven geïnvesteerd en geholpen met cofinanciering en 111 nieuwe leads binnengehaald. Tenslotte is bijgedragen aan nieuwe samenwerkingsverbanden tussen innovatieve ondernemers en waar nodig met kennisinstellingen en overheden. De gemeente Den Haag heeft in 2019 € 0,4 mln. bijgedragen aan IQ.

Kansen voor West
Via het programma Kansen voor West II zet de gemeente Den Haag Europese middelen in op de prioriteiten: Innovatie, Koolstofarme economie, Mismatch arbeidsmarkt en Vestigingsklimaat. Hiermee hebben we ook in 2019 zowel de Haagse economie als de regionale economie een extra impuls gegeven. In 2019 is in 3 projecten geïnvesteerd met een sterke Haagse component: X-crypto (cybersecurity), dit betreft de ontwikkeling van een ultra beveiligde telefoon (€ 0,9 mln.); Airport Technology Fieldlab, een proeftuin voor luchtvaarttechnologie op Rotterdam The Hague Airport (€ 0,8 mln.) waarbij vier Haagse MKB-ers zijn betrokken; en het project Energieacademie op ZKD, waarbij het bedrijfsleven, onderwijs en overheid samenwerken om kandidaten met een afstand tot de arbeidsmarkt op te leiden voor banen in de energietransitie/ bouwsector. Dit project sluit aan op het eerder geïnitieerde Kennis- en Praktijkcentrum Energietransitie (€ 0,6 mln.), waarbij de focus met name ligt op de aansluiting van het reguliere (technisch) onderwijs (MBO-niveau) op de arbeidsmarkt.

3. Excellent ondernemingsklimaat

Begrotingsactiviteit: Dienstverlening, bedrijven en mkb

Het Haagse midden- en kleinbedrijf (MKB) is de banenmotor van de Haagse economie en goed voor meer dan de helft van de banen in onze stad. Daarom helpt de gemeente het MKB met starten, groeien en nieuwe uitdagingen zoals de energietransitie, digitalisering en internationalisering. Het MKB en grote bedrijven versterken elkaar, met samenwerking en inkoop. Nieuwe beeldbepalende bedrijven en instellingen kunnen zorgen voor verdere ontwikkeling van de economische clusters en werkgelegenheid in de Haagse regio. Acquisitie is gericht op die bedrijven die het Haagse bedrijfsleven versterken. We werken aan een stad waar jongeren en ouderen worden opgeleid voor de toekomst, waar bedrijven het personeel vinden dat ze zoeken en (waar nodig internationaal) talent wordt aangetrokken en vastgehouden.

Den Haag heeft een hoge ambitie op het gebied van ondernemersvriendelijkheid. In 2019 is de Haagse Ondernemersagenda vastgesteld (RIS  302187 ): een groeiagenda voor het Haagse MKB. Hiermee wordt de dienstverlening verbeterd, worden (startende) ondernemers met groeiambities beter ondersteund en extra ingezet op Den Haag Zuidwest en het Haags Veen. Ook is in 2019 wederom een succesvolle editie van het MKB groei-event gehouden: Den Haag Onderneemt! 2019. Bij dit evenement stonden de pijlers van de Haagse Ondernemersagenda centraal, namelijk: starten, groeien en doorgroeien.

Dienstverlening aan ondernemers
Het Ondernemersportaal, het fysieke en digitale loket voor ondernemers van de gemeente, had in 2019 2.038 contacten met klanten. Dit is opnieuw een stijging ten opzichte van het voorgaande jaar. Toen waren het er 1.901. Voor Den Haag Zuidwest is een bedrijfscontactfunctionaris aangesteld. Deze bedrijfscontactfunctionaris onderhoudt proactief contact met de lokale ondernemers en legt knelpunten neer bij de juiste personen binnen de gemeente. De relaties met de ondernemersnetwerken zijn warm gehouden, onder meer met 3 ondernemersontbijten rond verschillende thema’s. Daarnaast is samen met de Economic Board The Hague, het WorldForum en de Rabobank het evenement Den Haag Werkt! georganiseerd.

Er waren in 2019 2 succesvolle edities van de Ondernemersschool, met in totaal 40 deelnemers. Hier zijn ondernemers in spe voorbereid om een onderneming te starten. De Haagse Zaak is dit jaar van start gegaan. In dit eerste jaar zijn 19 ondernemers ondersteund bij het ordenen van hun boekhouding en het opstellen van een jaarrapport.

Steenworp
In 2019 heeft Steenworp veel verschillende ondernemers ondersteund in hun zoektocht naar geschikte bedrijfshuisvesting. Eind 2019 heeft Steenworp 320 ondernemers/organisaties met een actuele zoekvraag geholpen. In 2019 zijn 221 nieuwe klanten ingeschreven, hebben 65 bedrijven nieuwe huisvesting gevonden met een bijbehorende werkgelegenheid van 757 medewerkers.
Daarnaast is de bedrijfsonroerendgoed-monitor 2018 uitgebracht. Hierin is te zien dat zowel lokaal als regionaal het aanbod minder wordt. De eerste cijfers over 2019 laten zien dat deze lijn nog niet doorbroken wordt.

Bedrijveninvesteringszones
In een bedrijveninvesteringszone (BIZ) investeren ondernemers samen in de kwaliteit van hun bedrijfsomgeving, bijvoorbeeld een winkelgebied of een bedrijventerrein. Op dit moment zijn in Den Haag 21 actieve zones. In 2019 zijn de nieuwe zones (China Town, eigenaren BIZ Spuistraat en Westvlietweg) geoperationaliseerd. Daarnaast hebben Buurtschap Centrum 2005 en Apeldoornse- en Dierenselaan hun BIZ-termijn verlengd met een periode van 5 jaar. In 2019 is met de ontvangen BIZ-bijdragen € 1,1 mln. subsidie verleend aan actieve verenigingen en stichtingen in deze bedrijfsinvesteringszones. Dit is besteed aan gezamenlijke beveiliging, evenementen en marketing.

Samenwerking, netwerken en kennisdeling
Economic Board The Hague (EBTH, stichting) is een onafhankelijke adviseur en aanjager voor de economie van Den Haag. De board mobiliseert werkgevers en adviseert de gemeente gevraagd en ongevraagd. In 2019 ging dit onder andere over de economische visie, citybranding en mobiliteit. De EBTH organiseert bijeenkomsten op het gebied van familiebedrijven, wijkeconomie, innovatie en Den Haag Werkt!

In 2019 is Den Haag de samenwerking aangegaan met Greenport WestHolland. De samenwerking gaat over internationaal ondernemen, Impactcity, cybersecurity en Human Capital.

Acquisitie bedrijven
Het aantrekken van nieuwe internationale bedrijven en kennisinstellingen is belangrijk om de Haagse economie te versterken en haar internationale dynamiek en de werkgelegenheid te vergroten. De acquisitie en begeleiding van nieuwe internationale bedrijven en organisaties is een taak van de The Hague Business Agency (THBA) en op regionaal niveau van InnovationQuarter. THBA heeft in 2019 42 bedrijven laten landen, met 690 banen in 3 jaar.
Op 7 projecten is samengewerkt met InnovationQuarter. De financiële bijdrage van de gemeente Den Haag aan THBA was in 2019 € 1,2 mln.

MKB Internationalisering
Sinds 2017 ondersteunt gemeente Den Haag actief MKB’ers met hun activiteiten naar het buitenland. In 2019 is hier € 0,7 mln. aan besteed. Daarnaast is een voorstel ingediend voor een MKB-deal, een cofinancieringsregeling van het ministerie van Economische Zaken voor regionale initiatieven en projecten die het brede MKB sterker maken. Het voorstel is niet gehonoreerd.

Dit jaar zijn er bij het begeleidingstraject naar Duitsland 10 ondernemers intensief, voornamelijk individueel, begeleid bij hun marktentree. De afsluitende enquête onder de deelnemers van het MKB Internationaliseringstraject Duitsland 2018 en 2019 wees uit dat 50 procent van de bedrijven een omzetgroei van 15 tot 40 procent verwacht en een toename van gemiddeld 3 FTE de komende 3 jaar. 2 bedrijven die in 2019 meededen verwachten een omzet stijging van 100 procent en de komende 3 jaar zelfs meer dan 150 procent.

De wethouder economie is samen met THBA, InnovationQuarter en World Startup Factory, The Hague Tech en Greenport West-Holland op handelsmissie geweest naar India. Tijdens deze missie zijn met Indiase partijen al concrete afspraken gemaakt voor vervolggesprekken in Den Haag. Bij de handelsmissie naar China voor MKB’ers uit Den Haag is een bezoek gebracht aan de internationale beurs China International Import Export in Shanghai.

4. Voldoende ruimte in aantrekkelijke werkmilieus

Begrotingsactiviteit: Huisvesting, werkmilieus, bedrijventerreinen (mkb)

Zonder voldoende huisvesting kan de economische groei niet geaccommodeerd worden. De Haagse agglomeratie heeft de uitdaging om ruimte bieden aan verschillende soorten bedrijvigheid: van internationale topmilieus en kantoren in het Central Innovation District (CID) tot bedrijventerreinen en kleinschalige bedrijfsruimte in de wijken met voldoende leer-werkmogelijkheden voor vakmensen. Daarbij krijgt Den Haag Zuidwest bijzondere aandacht. De kustzone is naast het CID de tweede sterke economische en toeristische concentratie in Den Haag. Den Haag is de hoofdstad van de Noordzee, zowel vanuit toeristisch perspectief als innovatieoogpunt.

Kleinschalige bedrijfsruimte
In 2019 is de productie van kleinschalige bedrijfsruimte verder op gang gebracht. In circa 35 bouwplannen is kleinschalige bedrijfsruimte opgenomen. Het gaat om locaties aan de Oude Haagweg, Dintelstraat, Maanweg, Junostraat/Jupiterkade en de Twickelstraat.

Stichting Holdingsfonds Economische Investeringen Den Haag
Via de stichting Holdingfonds Economische Investeringen Den Haag (HEID) kan de gemeente revolverend investeren met middelen vanuit verschillende programma’s uit de gemeentebegroting. HEID investeert in innovatie en ondernemerschap, in de koolstofarme economie en in een stad met meer werkgelegenheid en een beter vestigingsklimaat. Stichting HEID is sinds januari 2017 een verbonden partij. Meer informatie over HEID is opgenomen in de paragraaf verbonden partijen.

Fonds Ruimte en Economie Den Haag
Vanuit programma 11 en het cofinancieringsfonds is het Fonds Ruimte en Economie Den Haag (FRED) via HEID aangevuld. Deze middelen zijn onderdeel van een aanvraag van Europese subsidie. 2019 was een jaar waarin een belangrijke stap (het ‘staatssteun-proof’ maken van de leningen) is gezet om daadwerkelijk leningen uit het fonds te kunnen verstrekken vanaf 2020.

Bedrijventerreinen en kantoren
In 2019 is de Bedrijfshuisvestingstrategie (RIS 303177) vastgesteld. Insteek: het toevoegen van courante kleinschalige bedrijfsruimte in de wijken en op de binnenstedelijke bedrijventerreinen, het verduurzamen van de terreinen en het intensiveren van de regionale samenwerking. In 2019 is een Bedrijveninvesteringszone op de Westvlietweg opgericht.

In 2019 werkte de gemeente aan de uitvoering en implementatie van de Kantorenstrategie (RIS 300807). Voor de realisatie van nieuwbouw is een urgentieprogramma voor kantoren vastgesteld (RIS 303984). Samen met de Green Businessclub Beatrixkwartier wordt een verduurzamingsslag gemaakt en zijn handhavingsbrieven gestuurd naar kantoreneigenaren om hen te wijzen op de verplichting om hun eigendom te verduurzamen. Voor het realiseren van concurrerende en op de toekomstige economie gerichte kantoormilieus is verder gewerkt aan projecten in het Central Innovation District (CID), zoals Bellevue, Bezuidenhoutseweg 52, HS Kwartier en Laan van NOI SoZA, en is ook de CID-agenda 2040 vastgesteld (RIS 302327).

Begrotingsactiviteit: Regionale bedrijfschappen
Met het ontwikkelen en exploiteren van bedrijventerreinen stimuleert de gemeente de werkgelegenheid in de Haagse regio. De gemeente participeert daarom in de gemeenschappelijke regelingen Bedrijvenschap Harnaschpolder en Industrieschap de Plaspoelpolder. Inhoudelijk is de gemeente betrokken bij de Stichting Businesspark Haaglanden. De gemeente detacheert ook medewerkers bij de schappen. De lasten en baten voor dit product bestaan vooral uit personeelslasten en personeelsvergoedingen. De inhoudelijke ontwikkelingen worden toegelicht in de paragraaf verbonden partijen.

Begrotingsactiviteit: Huisvesting werkmilieus (kenniseconomie)

De 4.000m2 huisvesting voor start- en scaleups in Soza, het voormalig pand van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, is in juni binnen budget en planning opgeleverd (RIS 299555) en volledig verhuurd. Met de oplevering is de IT & Security Campus, bestaande uit de HSD Campus en YES!Delft, publiekelijk gelanceerd en heeft The Hague Tech zich in dit pand gevestigd. Sindsdien heeft The Hague Tech circa 1.500m2 extra gehuurd. Ook investeerder VenturesOne heeft 600m2 in het pand gehuurd. Door deze campusontwikkeling hebben o.a. TechLeap.NL (voorheen StartupDelta) en innovatieteams van grote organisaties zoals T-Mobile, Centric, de rijksoverheid en TNO zich hier nu gevestigd. Op de HSD Campus hebben 4 nieuwe organisaties zich gevestigd, 5 organisaties zich verder uitgebreid en zijn 4 bedrijven vertrokken. Van laatstgenoemden is 1 dermate gegroeid, waardoor er te weinig ruimte meer was op de HSD Campus. De andere 3 bedrijven hadden enkel een voorpost en besloten om hun activiteiten te concentreren bij hun hoofdvestiging

Data Science Initiative
In 2019 is met het programma Data Science Initiative (DSI) € 0,75 mln. geïnvesteerd in het versterken van het Haagse innovatiesysteem voor datawetenschap en kunstmatige intelligentie (Artificial Intelligence, AI)
binnen de sectoren Veiligheid en Vrede & Recht, met als beoogd effect het claimen van een internationaal erkende positie op dit terrein en het vergroten van hoogwaardige werkgelegenheid voor de stad. Er is een actief consortium ontstaan van meer dan 25 kennisinstellingen, overheden, bedrijven, internationale organisaties en startups die in Den Haag samenwerken aan AI binnen Veiligheid, Vrede & Recht. Den Haag is binnen de Nationale AI coalitie en het rijksprogramma SAPAI nationaal erkend als centrum op dit gebied. Acht grootschalige projecten zijn uitgewerkt voor het nationale investeringsfonds (‘Wopke-fonds’) en het Horizon EU programma. Er is in samenwerking met de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie & Veiligheid een Hackathon for Good georganiseerd waarmee 6 Haagse internationale organisaties ondersteund zijn met concrete AI gerelateerde innovaties. Tevens zijn 10 voorbeeld pilotprojecten bij internationale organisaties en overheden gestart. Tastbare economische resultaten die relateren aan DSI zijn o.a. de uitbreiding van NCIA en UNOCHA met een significante data science unit, de vestiging van het AI programma van YES!Delft en van CLAIRE in Den Haag. Ook heeft Amazon Web Services zich gemeld als partner van de Hackathon for Good en zijn er partners voor de internationale uitrol van de hackathon.