Financiën

In dit tekstvak komen links te staan die rechtstreeks naar de activiteit gaan.

Algemeen

Algemene uitkering

Het gemeentefondsaccres groeit ‘trap op en af’ mee met de rijksuitgaven (en met een deel  van de rijksinkomsten). Over dat systeem groeit de ontevredenheid bij de gemeenten. Het betekent immers dat de gemeenten minder geld krijgen als het Rijk zijn budgetten niet krijgt uitgegeven. Omdat het Rijk haar begroting niet realiseert, komen de gemeenten tekort. Tegelijkertijd blijkt, zoals eerder geconstateerd, de rijksbijdrage voor de overgedragen nieuwe taken van de jeugdzorg en de maatschappelijke ondersteuning onvoldoende, waarbij de gemeenten nog een extra korting opgelegd hebben gekregen. Deze landelijke ontwikkeling zorgt voor de moeilijke financiële situaties bij de gemeenten.

Ook in 2018 hield het Rijk geld over. Dat is afgerekend met de gemeentefondsuitkering 2019. Het gevolg daarvan is dat die in 2019 lager uit is gevallen dan begroot. In de praktijk blijkt dat het Rijk de ontwikkeling van het gemeentefonds structureel te gunstig inschat. Achteraf stelt het Rijk het gemeentefonds dan neerwaarts bij, waardoor gemeenten met tegenvallers worden geconfronteerd. De gemeente Den Haag schat in dat ook voor de gemeentefondsuitkering in 2020 een neerwaartse bijstelling volgt. Het is echter niet toegestaan in de jaarrekening rekening te houden met een korting op het gemeentefonds. In de meicirculaire 2020 wordt duidelijk of dit nadeel zich daadwerkelijk voordoet. In het coalitieakkoord 2019-2022 is afgesproken om te onderzoeken hoe te komen tot een stabielere raming van het gemeentefonds. In 2020 wordt dit verder uitgewerkt.

Trend en overige gemeentebrede reserveringen

Reserve allocatie incidentele middelen
Jaarlijks worden in de begrotingsvoorbereiding incidentele middelen  ingezet voor nieuw beleid. De uitvoering van het nieuwe beleid vindt regelmatig in een ander jaar plaats dan dat de middelen beschikbaar zijn. Om de beleidsuitvoering en de daarvoor beschikbare middelen met elkaar in evenwicht te brengen, wordt jaarlijks bij de begroting een reserve allocatie incidentele middelen (nieuw  beleid) ingesteld (zie onderdeel 'Reserves, voorzieningen en investeringen').

Post onvoorzien
Gemeenten zijn verplicht om in de begroting een post voor onvoorziene uitgaven op te nemen. Bij onvoorzien gaat het om onverwachte uitgaven of tegenvallers in het betreffende begrotingsjaar. Dat zorgt voor flexibiliteit. De post onvoorzien is niet aangesproken in 2019.

Algemene reserves
In deze activiteit is de algemene reserve ondergebracht, de programmareserves, de centrale bedrijfsvoeringsreserve en de gemeentebrede reserve onderhoud vastgoed en sportaccommodaties.

Treasury
De gemeente heeft de financiering van leningen centraal geregeld. Voor de financiering van de investeringen in de stad worden langlopende en kortlopende leningen aangetrokken. In dit programma worden de rentelasten verantwoord.

De gemeente hanteert de systematiek van omslagrente. In 2019 is de omslagrente verlaagd van 2 naar 1,5% (conform BBV) en voor grondexploitaties gelijk gebleven op 1,3%.

Korte en lange leningen
Voor de uitgaven aan investeringen en terugbetalingen op langlopende leningen trekt de gemeente nieuwe langlopende leningen aan. In juni 2016 is een langlopende lening afgesloten van € 115 mln. tegen 1,635% en in oktober 2019 opgenomen (forward lening). In maart 2019 heeft de gemeente een twintigjarige lineaire lening opgenomen van € 250 mln. tegen 0,92%. Totaal is € 365 mln. aan nieuwe leningen opgenomen en is € 225 mln. afgelost.
In 2019 is gemiddeld € 228 mln. kort geleend tegen een gemiddelde rente van minus 0,374%. In heel 2019 was de rente voor leningen met een looptijd van één tot drie maanden negatief.
In de paragraaf financiering staat een uitgebreide toelichting over de kortlopende en langlopende financiering.

Verbonden partijen (deelnemingen)
De gemeente bezit aandelen van een aantal deelnemingen. Dit zijn: Eneco N.V., Stedin Holding N.V., N.V. Bank Nederlandse Gemeenten, N.V. Haagse Milieu Services, HTM Beheer B.V., N.V. Stadsherstel Den Haag en Omgeving, N.V. Dunea en United Fish Auctions N.V. Met deze deelnemingen realiseert de gemeente Den Haag publieke belangen. Conform het Beleidskader Verbonden Partijen (RIS296919) wordt iedere collegeperiode een herijking voor de verbonden partijen uitgevoerd waarbij de doelen worden geëvalueerd. Zie voor de doelen van de deelnemingen de paragraaf Verbonden partijen. In dit programma verantwoorden we het ontvangen dividend van € 29,2 mln. (begroot € 29,5 mln.). Bij een aantal deelnemingen hebben noemenswaardige ontwikkelingen plaatsgevonden:

Eneco N.V.
In 2019 heeft de stuurgroep Eneco een consortium van Mitsubishi Corporation en Chubu Electric Power Co. Inc., geselecteerd als beoogd koper van Eneco (RIS303996). De stuurgroep bestond uit de wethouders Financiën van de gemeenten Rotterdam, Den Haag en Dordrecht en drie afgevaardigden van Eneco.
Het consortium had zowel het hoogste bod als de beste voorwaarden. Voor Den Haag betekent het bod, met 16,55% van de aandelen, een verkoopopbrengst van circa € 675 mln.. De raad (RIS304177) heeft begin 2020 ingestemd met de verkoop. De verkoop wordt definitief als 75% van de aandelen door de aandeelhoudende gemeenten te koop worden aangeboden en de toestemming van de verschillende mededingingsautoriteiten is verkregen.

HTM Beheer B.V.
De gemeente Den Haag, HTM Personenvervoer (HTM Pv) en Metropoolregio Rotterdam Den Haag  (MRDH) hebben bij de start van de nieuwe railconcessie in 2016 afspraken gemaakt over de definitieve governance van HTM. Deze governance betekent dat HTM Beheer wordt ontbonden en de aandelen van HTM Pv en HTM Railinfra aan de gemeente worden overgedragen.
De reden voor de herstructurering is dat door het wegvallen van de NS als aandeelhouder en het beëindigen van het WNAZ investeringsfonds er geen reden meer is om HTM Beheer in stand te houden.
Tot eind 2019 bestond er geen duidelijkheid over het effect van de voorgenomen ontbinding van HTM beheer BV op de vennootschapsbelasting en heeft daarom geen doorgang gevonden. Inmiddels hebben HTM Pv en de Belastingdienst overeenstemming bereikt over de vennootschapsbelasting en is gebleken dat de herstructurering geen fiscale gevolgen heeft. Dit betekent dat HTM Beheer B.V. in 2020 wordt ontbonden (zie RIS303947).

United Fish Auctions N.V. (UFA)
Per 1 januari 2018 is UFA geen onderdeel meer van de Gebiedsontwikkelingsovereenkomst Noordelijk Havenhoofd. Voor UFA waren op dat moment de risico’s te groot om de ontwikkeling van de visafslag ter hand te nemen. Sindsdien zijn de gemeente en UFA met elkaar in gesprek om tot een succesvol ontwikkelingsplan te komen. Gesprekken over het project zijn gecontinueerd in 2019, maar hebben nog niet tot overeenstemming tussen partijen geleid.

Erfpacht
Per 31 december 2019 beheerde de gemeente Den Haag 75.725 rechten van erfpacht. Circa 60%van deze rechten heeft een eeuwigdurend afgekochte canonverplichting. In 2019 is het aantal rechten in beheer bescheiden toegenomen. Dit komt voornamelijk door nieuwe uitgiften en splitsingen.

Het afgelopen jaar zijn er 161 nieuwe uitgiften voor € 99,6 mln. in erfpacht uitgegeven. Deze uitgiften hebben zowel betrekking op grond als op opstal. Bij de meeste uitgiften is de keuze gevallen op periodieke canonbetaling tegen een canonpercentage van 1,50% In 2019 zijn onder andere in erfpacht uitgegeven de zelfbouwkavels in Ypenburg (deelplan 20) en Schapennatjesduin, het bedrijventerrein Harnaschpolder (verbonden partij Bedrijvenschap Harnaschpolder) de Noordboulevard, het nieuwbouwproject De Zuid, de woontorens Spuikwartier en Legoland. Na de uitgifte van gronden voor de realisatie van een aantal grote bouwprojecten, is de splitsing in afzonderlijke rechten voor de verkoop van de woningen gerealiseerd. Vooral particuliere erfpachters kiezen net als voorgaande jaren bij de nieuwe uitgiften van zelfbouwkavels voor canonbetaling. Deze vorm van grondfinanciering blijkt een hulpmiddel bij het stimuleren van de stedelijke ontwikkeling.

Rechten van erfpacht met een eeuwigdurende looptijd tegen canonbetaling hebben om de vijf jaar een canonherziening. Bij de herziening wordt het canonpercentage aan de marktrente aangepast. Hierdoor kan de hoogte van de canonverplichting (sterk) wijzigen. In 2019 hebben 2.179 rechten van erfpacht een canonherziening gehad. Na de herziening betalen de erfpachters minder canon. Het canonpercentage is aangepast van 3,3% naar 1,5%. Dit is het gevolg van de dalende marktrente in de afgelopen jaren.

In geval van her-uitgifte moet er tijdig een gemeentelijk aanbod worden verstuurd. Daarom hebben de erfpachters met een aflopend erfpachtrecht in 2019 in Belgisch Park eind 2019 een aanbod tot heruitgifte van de gemeente ontvangen. In totaal gaat het om circa 50 rechten van erfpacht. Tot op heden hebben bijna alle erfpachters het aanbod geaccepteerd met voornamelijk canonbetaling vanaf 2020. Daarnaast is op verzoek van de erfpachters een vrijblijvend aanbod tot her-uitgifte door de gemeente uitgebracht. Circa 40% is ingegaan op het aanbod met voornamelijk canonbetaling.

Het beleid voor verkoop van bloot eigendom is medio 2019 aangepast. De aanpassing betreft de uitbreiding van gebieden en een vereenvoudiging van de koopsom bloot eigendom. In 2019 zijn er 33 verkopen gerealiseerd, deze betreffen allemaal de woonfunctie. In bijna alle gevallen is de erfpachter ook de eigenaar-bewoner.

Belastingen
Onroerende zaakbelasting (niet-)woningen
De meeste belasting ontvangt de gemeente via de onroerendezaakbelasting (OZB). In 2019 ontving de gemeente van eigenaren van woningen netto € 33,3 mln. Gebruikers en eigenaren van niet-woningen betaalden € 56,8 mln. De OZB-tarieven 2019 zijn berekend volgens de uitgangspunten van het coalitieakkoord 2018 - 2022.

Toeristenbelasting

Voor het jaar 2019 was een bedrag begroot van € 10,9 mln. De gerealiseerde opbrengst van de toeristenbelasting in 2019 is conform de begroting.

Belastingen overig
Precariobelasting
De opbrengst van de precariobelasting bedroeg in 2019 € 16,9 mln.. Wettelijk is bepaald dat de gemeente tot 1 januari 2022 precariobelasting op leidingen mag heffen naar maximaal het tarief dat op 10 februari 2016 gold. Dit is de datum waarop de toenmalige minister Plasterk van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties het wetsvoorstel voor afschaffing van de precariobelasting heeft aangekondigd. De tarieven precariobelasting leidingen zijn voor 2019 daarom niet gewijzigd.
De tarieven precario woon- en bedrijfsschepen zijn voor 2019 trendmatig aangepast.

Compensatie OZB voor startende ondernemers
De OZB compensatieregeling startende ondernemers is bedoeld om het starten van een onderneming in Den Haag aantrekkelijk te maken en vervolgens startende ondernemers een steuntje in de rug te geven door de gemeentelijke lasten te verlichten. In 2019 maakten 437 ondernemers gebruik van de regeling en compenseerde de gemeente voor een totaalbedrag van afgerond € 0,27 mln. aan OZB.

In de paragraaf 'Lokale heffingen' is een meer gedetailleerde toelichting opgenomen.  

Overig
Dit programma bestaat tenslotte uit een aantal andere, kleinere activiteiten, zoals kosten accountant,  reclameopbrengsten en dienstverlening primair proces.

Dienstverlening primair proces
In de dienstverlening primair proces zijn de baten en lasten van de exploitatie van de parkeergarage Spui opgenomen en de werkzaamheden van het risicomanagement (verzorgen van verzekeringen van panden en andere eigendommen, het herverzekeren en het dragen van eigen risico).

In het kader van de schade als gevolg van de vonkenregen tijdens de jaarwisseling op 1 januari 2019 heeft de gemeente claims ontvangen voor een totaal bedrag van € 1,2 mln. Een deel hiervan is inmiddels afgewikkeld en een deel is nog onderhanden in afwachting van definitieve afwikkeling. Hiervoor worden de benodigde restant middelen gereserveerd in een voorziening.